Anders dan veel fans die ik op sociale media ben tegengekomen, onderhoud ik geen persoonlijke liefdesrelatie met Greta. Haar fragiele snoezigheid , die in talrijke foto’s en memes wordt geëxploiteerd, is me niet ontgaan, maar ik dweep er niet mee. Ik weet niet eens helemaal zeker of ik haar wel zo sympathiek vind. Ze komt afstandelijk over, en soms zelfs een tikje astrant in haar verontwaardiging. Het doet niets af aan het tomeloze respect dat ik voor haar heb gekregen.

Bijzonder aan Greta is eigenlijk dat ze niet eens zo heel bijzonder is. Gewoon een slimme meid die op een dag een ijzersterk idee kreeg – skolstrejk för klimatet – en tot actie overging.  

Misschien is Greta wel minder slim dan haar tegenpool, de 19-jarige Duitse activiste Naomi Seibt, een extreem-rechtse barbiepop die ik verafschuw, maar die al wel een pseudo-academische scriptie op haar naam heeft staan: ‘A Deconstruction of Postmodern Socialism and its Motives‘. Ik heb de moeite genomen het werkstuk te lezen en kan je melden dat het uit vlot leesbare en degelijk gedocumenteerde neo-liberale leugenpraatjes bestaat. Greta heeft misschien (nog) niet de intellectuele bagage om zo’n tekst te produceren, maar dat geeft helemaal niet. Ze is duidelijk intelligent, en daarnaast begiftigd met de vastberadenheid die ze schijnt te ontlenen aan de asperger die haar ‘superpower’ is.

Ik benijd Greta soms om de haast totale minachting  voor de trivialiteiten van het menselijke verkeer die  ze door deze superpower aan de dag weet te leggen; maar het meest waardeer ik toch haar jeugdige eenvoud. Zoals Ellen Boucher schrijft: ze heeft ‘nog niet de morele rekbaarheid ontwikkeld die volwassenen vaak gebruiken als verontschuldiging voor hun gebrek

aan daadkracht’.

In een Greta-wereld heb je goed en kwaad, met weinig ertussen, en dat is precies wat we nu nodig hebben.

Bij nader inzien lijkt het er bovendien op dat haar onbuigzaamheid niet het gevolg is van  een beperkte kijk op de werkelijkheid, maar dat die op een bewuste, weloverwogen keuze berust. ‘Jullie zeggen dat niets in het leven zwart-wit is, maar dat is een leugen, een hele gevaarlijke leugen’, zegt ze, een mooie uitspraak in haar mooiste speech (‘Our house is on fire’). Dit morele dogmatisme spreekt ook tot de verbeelding van de invloedrijke Sloveense denker Slavoj Zizek,  die stelt dat ‘haar autisme onderdeel is van haar boodschap’. Die uitspraak is wat mij betreft precies in de roos. Net zoals wat activiste/journaliste Naomi Klein onlangs zei: ‘Greta is one of the greatest truth tellers of our time or any time.‘

Om de waarheid te spreken, moet je misschien wel een zekere sociale ongevoeligheid of onaandoenlijkheid bezitten. Nee, natuurlijk is Greta geen profeet. Dat wil ze ook helemaal niet zijn: ‘Jullie moeten niet naar mij luisteren, maar naar de wetenschap.’ Ze pretendeert niet de expertise te hebben van een ware wetenschapper. Maar ze heeft wél de mentaliteit van een ware wetenschapper. Ze begrijpt de waarde van empirisch denken, die inhoudt dat een bewering pas gezaghebbend kan zijn als ze stoelt op onderzoek van relevante en verifieerbare feiten. Ze heeft die waarde tot de kern van haar campagne gemaakt, en dat is meer dan welkom in dit tijdperk van triomfantelijke onwetendheid. Naast klimaatactiviste, is ze een activiste  voor de wetenschap, voor de praktische rede.

Geen wonder dat veel wetenschappers Greta op handen dragen. Ze is hun vaandeldraagster. En laat niemand haar onderschatten. Ze is beslist niet voor een gat te vangen, zoals blijkt uit het volgende fragment, waarin ze een Amerikaans Congreslid tot twee maal toe de loef afsteekt.

Nobody messes with Greta, laat dat duidelijk zijn. Haar greep op de materie is onberispelijk.

Toch moet ik toegeven dat ik wel eens ongemakkelijk word als ze delegaties volwassen officials al te nadrukkelijk de les leest. Soms voel ik dan haast mee met degenen die haar niet kunnen verdragen. Er is iets mis met haar rol, en dat lijkt ze zelf ook te beseffen, getuige de openingswoorden van haar meest omstreden speech: ‘This is all wrong. I shouldn’t be up here. I should be back in school, on the other side of the ocean.’

Tja, dat is natuurlijk zo. Volwassenen die de louterende geseling ondergaan van een kind dat hun haarfijn uiteenzet waarom ze niet deugen, daarvoor dankbaar applaudisseren, en vervolgens doodleuk doorgaan met  niet-deugen – dat deugt niet. En het maakt de zaken er zeker niet beter op.

Dan is Greta’s optreden buiten de bolwerken van de internationale bureaucratie veel inspirerender. Zoals ze zelf zegt: ‘Ik heb hoop gezien en die bevindt zich niet in deze ruimte’. Wat er werkelijk toe doet zijn niet haar vermanende woorden op klimaattops en dergelijke, hoe mooi en terecht die ook zijn, het zijn de miljoenen zielen die Hare Onverbiddelijke Nietigheid de straat op heeft weten te krijgen – schrijver dezes, die mensenmassa’s verafschuwt, inbegrepen. Van Helsinki to Montreal, van Los Angeles tot Madrid. En dat moet doorgaan. Daarin schuilt namelijk onze enige hoop.

Dus Greta,  meid, wat ik je verzoeken mag: ga nog even door met geen profeet zijn. Dit stuk verscheen eerder op het weblog Hoe Mannen Denken Een afwijkende Engelstalige versie staat op mijn Engelstalig weblog Lees hier mijn andere stuk over Greta Hoofdfoto Andreas Hellberg/Wikimedia