De warme geometrie in het werk van Hans van den Tol

X15

Ik woon in een bijzondere wijk in Rotterdam: het oude terrein van de gemeentelijke drinkwatervoorziening, met veel markante, semi- industriële gebouwen uit de 19de eeuw, waarvan enkele tot monument zijn uitgeroepen. Kroonjuweel is een uit 1873 stammende watertoren, die de wacht houdt bij de Maas op het punt waar de rivier groots en meeslepend het stadshart in zwenkt. Het is de oudste nog bestaande watertoren van Nederland, naar het schijnt, maar sinds 1978 is hij niet meer als zodanig in gebruik. Tegenwoordig biedt hij huisvesting aan opmerkelijke mensen met opmerkelijke talenten als Hans van den Tol.

Ik kom graag bij hem langs, want Hans is een aimabele, intelligente man met een leuk, mild-sardonisch gevoel voor humor. En trouwens ook een prima kok. Bovendien krijg ik geen genoeg van het fenomenale uitzicht op de Maas die de twee hoge boogramen in zijn keuken bieden. Je mag stellen dat Hans heeft geboft met zijn woonruimte. Die hoeft niet met meubels te worden verfraaid, en die bezit Hans dan ook bijna niet, wat me ook al voor hem inneemt. In zijn huiskamer staan een lange werktafel met een oude Apple-computer en iets dat lijkt op een bank. C’est tout. Veel belangrijker zijn de grote, zeer in het oog springende schilderijen aan de muur. De eerste keer dat ik bij hem op bezoek was vroeg ik hem natuurlijk hoe hij daaraan was gekomen en wie ze had gemaakt.  Te oordelen naar de kwaliteit, moesten ze een vermogen hebben gekost.  Het antwoord was van een roerende eenvoud. De schilderijen waren van zijn eigen hand.

Ik liet het hem niet merken, maar voelde onversneden bewondering. Ik wist dat Hans allerlei talenten had; dat hij ooit zakelijk succes oogstte met patronen voor wandbekleding waarvoor hij eigen software had ontworpen; en dat hij oude filmposters restaureerde, een prachtig vak waarvan ik me niet kan voorstellen dat het veel beoefenaars kent. Hier ziet u hem aan het werk, maar u moet beslist even naar zijn site gaan om u ervan te vergewissen wat er bij dat restaureren van filmposters komt kijken en hoe mooi die posters zijn.

Kijk, het implementeren van beleidsvormen, het aansturen van werkprocessen, of het evalueren van pilotprojecten – ik heb echt een geweldig respect voor mensen die om wat voor reden dan ook ervoor kiezen zich met dergelijke zaken onledig te houden. Er zal vast wel enig doel mee worden gediend, al heb ik geen idee welk en klinkt een en ander  mij als vreselijke malligheid in de oren. Maar wat ik pas echt knap vind, dat is wanneer iemand een hele grote oude Bollywood-filmposter in oude luister kan herstellen. Dat vind ik van een welhaast onschatbare waarde – een clichématige formulering, maar ze drukt precies uit wat ik bedoel. Ook al ben ik nog nooit naar een Bollywood-film geweest en zou ik zo’n film misschien niet eens kunnen uitzitten – dat doet er nauwelijks toe. Hans’ noeste arbeid verricht hij in dienst van de schoonheid, niet meer en niet minder. Zijn ambacht is in economisch opzicht misschien van ondergeschikt belang, maar in al die andere opzichten die er nog meer zijn, hoogst relevant. Stel dat er geen mensen meer zijn die zich in het zweet werken om mooie dingen voor het bederf te behoeden: wat baat dan nog al dat implementeren, aansturen of  evalueren? Dat heeft dan ook geen zin meer. Dan mogen we met z’n allen terug naar de wildernis, het oerwoud, de savanne, de ijsvlakte en wat dies meer zij, want dan is de beschaving toch ten einde.

Lees meer

Toch maar een keer naar Pierrot le Fou

Pierrot le Fou (1965)

Het is me een raadsel waarom het sommige schrijvers is toegestaan het ene onleesbare boek na het andere te schrijven. Nee, ik bedoel geen Van Royen of Kluun, die in hun soort misschien best goed zijn. Ik bedoel veeleer allerlei auteurs die hooguit mild worden berispt voor de pseudoliteratuur die ze de hemel weet waarom ten beste mogen blijven geven. Ze  krijgen hoe dan ook aandacht, al is het in de vorm van kritiek. Andere, gedreven en vakbekwame schrijvers worden daarentegen volledig over het hoofd gezien, ook die van wie het werk verre van ontoegankelijk is.

Neem nu de politicoloog Hein-Anton van der Heijden, die vorig jaar op 59-jarige leeftijd zijn eerste roman – De zomer van Godard – uitbracht. Een pracht van een roman is het geworden. Het doet een beetje denken aan  Thomas Verbogt, of aan Tim Krabbé: spelingen van het lot, een verloren liefde, de kracht van herinneringen, een zoektocht die vanwege die herinneringen wordt ondernomen. Voeg daarbij soms ietwat professoraal aandoende, maar interessante bespiegelingen over literatuur, cultuur, politiek en maatschappij – en je houdt een verhaal over dat net iets meer biedt dan dat enigszins opgelegde, typisch mannelijke gevoel van romantische verlatenheid waarmee Verbogt en vooral Krabbé nogal eens koketteren.

De Zomer van Godard gaat over een man van middelbare leeftijd die de jaren zestig-idealen uit zijn jeugd niet kan loslaten. Een samenloop van omstandigheden brengt hem op het idee op zoek te gaan naar een geliefde die lang geleden plotseling uit zijn leven verdween, maar met wie hij die idealen, althans in zijn herinnering, intens heeft beleefd. Ik verklap verder alleen dat hij uiteindelijk een keuze moet maken tussen die idealen en haar.

Het boek is misschien niet virtuoos maar wel zeer aangenaam geschreven en boeit van begin tot eind. De zoektocht van de held ‘Thomas’ naar zijn ‘Olga’ van vroeger voert hem door de Franse provincie, die prachtig tot leven wordt gewekt. Nergens zijn de beschrijvingen langdradig. Integendeel, het is of er een zachte glans wordt aangebracht over de dorpjes en landschappen die Thomas op zijn queeste doorkruist. Dat is des te opmerkelijker doordat Van der Heijden feitelijk niet veel meer doet dan zakelijk noteren wat er te zien is. Hij weet dus iets op te roepen dat er niet staat, hetgeen getuigt van grote beheersing en subtiel vakmanschap.

Ultiem bewijs van de vaardigheid van de schrijver: het werk van filmer Jean-Luc Godard, en dan met name Pierrot le Fou (zie foto hierboven, met Jean-Paul Belmondo en Anna Karina), speelt een belangrijke rol in de roman. Nu houd ik absoluut niet van Godard, maar heb inmiddels toch besloten dat als Pierrot le Fou nog eens ergens draait, ik ga kijken. De vrijheidsdrang in die film, de hang naar roekeloosheid: die zouden me toch eigenlijk moeten aanspreken?

Ik ben een man die als een verwend, eigenwijs kind vasthoudt aan zijn antipathieën en sympathieën , dus een auteur die mij daar vanaf weet te brengen, die moet er iets van kunnen.

Lees meer

The King’s speech

the-kings-speech

Ja, ook mijn geliefde en ik wilden het met vier Oscars bekroonde The Kings’s Speech wel eens zien, maar toen we de bioscoopzaal betraden, sloeg de schrik ons om het hart: damn, het was krokusvakantie, en dus kwamen we tussen boerende, bellende en anderszins blèrende en blatende pubers te zitten. Maar de volgende anderhalf uur waren die pubers mooi muisstil, behalve bij scènes die echt grappig waren en waar dus ook echt om mocht worden gelachen. Alleen een bijzondere film kan zulks bewerkstelligen. En dat is The King’s Speech ook.

Bijzonder? Je zou ook kunnen zeggen: gewoon een oerdegelijk drama. De held – in dit geval de met een spraakgebrek behepte Britse koning George VI – kampt met een onoverkomelijk lijkende beperking, maar weet die na veel vallen en opstaan en een heroïsch innerlijke worsteling te overwinnen. Onder de moeilijkste omstandigheden, ook dat. Hij moet een krachtproef doorstaan en slaagt met glans, tegen alle verwachtingen in. Dankbaar en schoongespoeld door eigen tranen keert het publiek huiswaarts. Niets mis mee, maar verder? Wacht even: het punt is dat de oerdegelijkheid van deze film zichzelf als het ware overtreft, of ontstijgt, waardoor het verhaal je diep raakt en je voelt dat het veel meer is dan superieure kitsch.

Het is een verhaal over het wezen van moed. Er kan geen moed zijn zonder falen. Geen originele waarheid, en toch is het alsof ze je zelden eerder zo indringend is geopenbaard.

De mooiste kunst is nooit origineel en toch altijd nieuw, en zo is het.

Ook niet origineel, maar niet minder waar: Colin Firth is een geweldige acteur.